Historycy szacują, że dzięki nim II wojna światowa skończyła się 2-3 lata wcześniej, a śmierci uniknęło około 30 milionów ludzi. 6 września w Krakowie odbyły się uroczystości uhonorowania trzech polskich kryptologów, którzy złamali kod Enigmy – Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i związanego z ziemią wyszkowską – Jerzego Różyckiego. Symboliczne urny z ziemią z miejsc pochówków spoczęły w krypcie kościoła św. Piotra i Pawła w Krakowie. Powiat wyszkowski reprezentowała młodzież z I LO im. C.K. Norwida i członkowie Wyszkowskiej Rodziny Enigmy.
Najmłodszy z trójki polskich kryptologów, Jerzy Różycki, urodził się w 1909 roku w Olszanie, w Guberni Kijowskiej. W 1918 razem z rodziną, z terenów ogarniętych rewolucją uciekł na ziemie odrodzonej Rzeczypospolitej. Zygmunt Różycki, ojciec Jerzego prowadził apteki w Wyszkowie i pobliskim Długosiodle. W 1926 roku Jerzy Różycki zdał maturę w wyszkowskim Gimnazjum Kooedukacyjnym (obecnie I LO im. C.K. Norwida), po czym rozpoczął studia matematyczne na Uniwersytecie Poznańskim. Już 1929 r. znalazł się w grupie 23 najzdolniejszych studentów matematyki, biegle znających język niemiecki, którzy rozpoczęli tajny kurs podstaw kryptologii. Jeszcze jako student, rozpoczął pracę w poznańskim zespole kryptologów Biura Szyfrów Sztabu Głównego. Od 1932 roku razem z Rejewskim i Zygalskim, Jerzy Różycki odczytywał pierwsze szyfry niemieckiej maszyny szyfrującej – Enigmy. Tuż przed wybuchem wojny, w lipcu 1939 r. zgromadzoną wiedzę kryptolodzy przekazali aliantom, którzy dalsze prace nad łamaniem kodów niemieckiej maszyny prowadzili w Bletchley Park w Wielkiej Brytanii. Jerzy Różycki zginął w 1942 nieopodal Balearów. Podczas powrotu z Algieru statek, którego był pasażerem, zatonął w tajemniczych okolicznościach.
Jak podaje Fundacja Panteon Narodowy, „decyzja o sarkofagu z trzema urnami, w których nie ma szczątków ludzkich stanowi absolutny wyjątek. Nie ma żadnej możliwości, żeby odnaleźć szczątki Jerzego Różyckiego, a wybitność tego człowieka, jest ponad wszelką wątpliwość. Stawiając mu grób, choćby symboliczny, spełniamy obowiązek państwa polskiego.” Na uroczystości uhonorowania trzech polskich kryptologów została zaproszona społeczność I Liceum Ogólnokształcącego im. C.K. Norwida w Wyszkowie (kontynuatora przedwojennego gimnazjum), którego absolwentem był Jerzy Różycki oraz członkowie Wyszkowskiej Rodziny Enigmy na czele z wicestarostą Leszkiem Marszałem. W wydarzeniu uczestniczyli również członkowie rodzin polskich kryptologów, wśród nich syn Jerzego Różyckiego – Janusz, córka Mariana Rejewskiego – Janina Sylwestrzak i Maria Bryschak, siostrzenica Henryka Zygalskiego. Obecni byli również przedstawiciele świata nauki, uczestnicy Jubileuszowego Zjazdu Matematyków Polskich i młodzież ze szkół, którym patronują kryptolodzy.
Gościem specjalnym uroczystości był Sir Dermot Turing, bratanek wybitnego Alana Turinga, zwanego ojcem informatyki. Dermot Turing, autor książki „X,Y,Z – Prawdziwa historia złamania szyfru Enigmy” spotkał się z wyszkowskimi licealistami w I LO w Krakowie. Na spotkaniu niejednokrotnie podkreślał, jak wielką rolę w złamaniu kodu Enigmy mieli polscy kryptolodzy, w tym Jerzy Różycki, absolwent wyszkowskiego gimnazjum. Uczniowie mieli możliwość rozmowy z autorem i okazję otrzymania egzemplarza książki ze specjalną dedykacją.
„W szeregach obrońców Polski nigdy nie brakowało uczonych, którzy w miarę swych umiejętności i talentów walczyli o wolną Ojczyznę. Chcemy uczcić cały polski świat nauki, który przyczynił się do pokonania hitlerowskich Niemiec.” – mówił prof. Franciszek Ziejka, przewodniczący Rady Fundacji Panteon Narodowy. Uroczystość była okazją do uhonorowania wybitnych Polaków, którzy siłą swych umysłów pokonali Hitlera i zmienili bieg historii. 52-osobowa delegacja z Wyszkowa podczas uroczystości dumnie prezentowała emblematy z wizerunkiem Jerzego Różyckiego. W nabożeństwie w kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie brał udział poczet sztandarowy z I LO im. C.K. Norwida w Wyszkowie.
Starostwo Powiatowe
